Jak podaje art. 28 ust. 1 Ustawy o Rachunkowości
Art. 28. 1. Aktywa i pasywa wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy
w sposób następujący:
1) środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne –
- według cen nabycia (1) lub
- kosztów wytworzenia (2) lub
- wartości przeszacowanej (3) (po aktualizacji wyceny
środków trwałych),
pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe,
a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości;
Mamy tu więc trzy podstawowe pojęcia, które można zdefiniować.
- Cena nabycia: Według ceny nabycia, wartość aktywów, w tym środków trwałych, określana jest jako ich koszt zakupu lub nabycia. Cena nabycia obejmuje koszty zakupu, dostawy, montażu oraz wszelkie inne koszty związane z przygotowaniem aktywów do użytkowania. Ta metoda jest najczęściej stosowana dla aktywów nabywanych od osób trzecich.
- Koszty wytworzenia: W przypadku aktywów wytworzonych przez przedsiębiorstwo, ich wartość może być określana na podstawie kosztów wytworzenia. Koszty wytworzenia obejmują wszystkie nakłady poniesione na produkcję aktywów, w tym koszty materiałów, robocizny, koszty ogólnego zarządu, amortyzację narzędzi i maszyn używanych do produkcji, oraz inne koszty bezpośrednio związane z ich wytworzeniem.
- Wartość przeszacowana po aktualizacji wyceny środków trwałych: Wartość przeszacowana to wartość, którą aktywa są wyceniane na dzień bilansowy, po aktualizacji ich pierwotnej wartości. Aktualizacja wyceny środków trwałych może być konieczna w przypadku zmiany ich wartości rynkowej lub w przypadku potrzeby dostosowania ich wartości do rzeczywistych warunków ekonomicznych. Wartość przeszacowana może być wyższa lub niższa od pierwotnej wartości nabycia lub kosztów wytworzenia, w zależności od zmian w warunkach rynkowych.
5.) inwestycje krótkoterminowe – według ceny (wartości) rynkowej albo według
ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest
niższa albo według skorygowanej ceny nabycia – jeżeli dla danego składnika
aktywów został określony termin wymagalności, a krótkoterminowe inwestycje,
dla których nie istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości
godziwej;
6) rzeczowe składniki aktywów obrotowych – według cen nabycia lub kosztów
wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy;
7) należności i udzielone pożyczki – w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem
zasady ostrożności, z zastrzeżeniem pkt 7a;
7a) należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych, mogą być
wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je
do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej
określonej wartości godziwej;
8) zobowiązania – w kwocie wymagającej zapłaty, z zastrzeżeniem pkt 8a;
8a) zobowiązania finansowe mogą być wyceniane według skorygowanej ceny
nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy,
to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej;
9) rezerwy – w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości;
9a) udziały (akcje) własne – według cen nabycia;
9b) kapitał akcyjny prostej spółki akcyjnej – w wysokości wpisanej w rejestrze
sądowym;
10) kapitały (fundusze) własne, z wyjątkiem udziałów (akcji) własnych i kapitału
akcyjnego w prostej spółce akcyjnej, oraz pozostałe aktywa i pasywa –
w wartości nominalnej
Art. 34
Art. 34. 1. Jednostki mogą wyceniać:
1) materiały i towary – w cenach zakupu,
2) produkty w toku produkcji – w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia
lub tylko materiałów bezpośrednich bądź nie wyceniać ich w ogóle
Wartość nominalna
Wartość nominalna to wartość przypisana aktywowi, zobowiązaniu lub kapitałowi, która jest ustalona w sposób formalny, często na podstawie umowy, dokumentu finansowego lub statutu spółki. Wartość nominalna nie odzwierciedla rzeczywistej wartości rynkowej danego aktywu lub zobowiązania, ale jest określona na potrzeby formalności prawnych lub rachunkowych.
Przykłady:
Akcje:
W przypadku akcji, wartość nominalna określa nominalną wartość jednej akcji, którą inwestorzy są zobowiązani zapłacić w momencie ich nabycia. Ta wartość niekoniecznie odzwierciedla wartość rynkową akcji.
Obligacje:
Wartość nominalna obligacji określa nominalną wartość długu, który emitent zobowiązuje się spłacić w przyszłości. Wartość nominalna obligacji jest podstawą do obliczania odsetek oraz kwoty spłaty.
Wartość rynkowa, a wartość godziwa
Wartość rynkowa:
Wartość rynkowa to cena, którą można uzyskać ze sprzedaży aktywów na wolnym rynku w normalnych warunkach handlowych w danym momencie. Wartość rynkowa może być stosowana do wyceny aktywów, gdy ich wartość rynkowa jest znacząco różna od wartości księgowej. W polskiej rachunkowości, wartość rynkowa może być wykorzystywana w przypadku wyceny aktywów, takich jak nieruchomości, udziały w spółkach, wartości papierów wartościowych, itp.
Wartość godziwa:
Wartość godziwa to szacowana wartość, którą można uzyskać ze sprzedaży lub przekazania aktywów w transakcji między obywatelami, którzy są obcy sobie i działają na rynku otwartym. Wartość godziwa może być stosowana do wyceny aktywów, gdy wymaga tego zastosowanie odpowiednich zasad rachunkowości, np. w przypadku aktywów finansowych, instrumentów pochodnych, inwestycji wycenianych w wartości godziwej, itp. Wartość godziwa jest używana w celu zapewnienia obiektywności i rzetelności wyceny aktywów oraz spełnienia wymogów rachunkowych, zwłaszcza w przypadku, gdy cena rynkowa jest trudna do ustalenia lub nieadekwatna.
Trwała utrata wartości
Art. 28 pkt. 7 Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże
prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie
przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści
ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego
wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży
netto, a w przypadku jej braku – do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.
Amortyzacja
Art. 32. 1. Odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego
dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości
początkowej na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie
wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie – nie
później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub
umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do
likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym
uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości
środka trwałego.
- Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia
się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają
w szczególności:
1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały;
2) tempo postępu techniczno-ekonomicznego;
3) wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą
wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem;
4) prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego;
5) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka
trwałego. - Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres lub
stawkę i metodę jego amortyzacji. Poprawność stosowanych okresów i stawek
amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana,
powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych
odpisów amortyzacyjnych
Tworzenie rezerw
Art. 35d. 1. Rezerwy tworzy się na:
1) pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania,
których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na
straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji,
poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania
sądowego;
2) przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na podstawie
odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia lub
zawarto w tej sprawie wiążące umowy, a plany restrukturyzacji pozwalają
w sposób wiarygodny oszacować wartość tych przyszłych zobowiązań
Rozliczenia międzyokresowe przychodów
Rozliczenia międzyokresowe przychodów dotyczą sytuacji, w których przychody są księgowane w okresie rozliczeniowym innym niż w okresie, w którym zostały faktycznie zrealizowane. Celem takich rozliczeń jest prawidłowe odzwierciedlenie wyniku finansowego oraz rzeczywistych przychodów przedsiębiorstwa w odpowiednich okresach sprawozdawczych.
Kluczowe zasady:
Zasada realizacji przychodów:
- Zgodnie z tą zasadą, przychody powinny być ujmowane w księgach rachunkowych w okresie, w którym zostały faktycznie zrealizowane, czyli gdy usługi zostały dostarczone lub gdy towar został sprzedany.
- Oznacza to, że przychody należy księgować w momencie, gdy przedsiębiorstwo spełniło swoje zobowiązania wobec klienta i nie ma wątpliwości co do tego, że przychód zostanie zrealizowany.
Rozliczenia międzyokresowe:
- Ustawa o rachunkowości pozwala na stosowanie rozliczeń międzyokresowych przychodów w określonych sytuacjach, takich jak umowy długoterminowe, umowy budowlane, umowy leasingu finansowego, umowy serwisowe itp.
- Rozliczenia międzyokresowe przychodów mają na celu dostosowanie księgowań do rzeczywistego stopnia realizacji przychodów w danym okresie sprawozdawczym.
Kryteria rozpoznawania przychodów międzyokresowych:
- Przy rozliczeniach międzyokresowych przychodów istotne jest przestrzeganie zasady ostrożności w rozpoznawaniu przychodów, aby uniknąć nadmiernego zaniżania wyniku finansowego.
- Przychody międzyokresowe powinny być rozpoznawane na podstawie rzeczywistego stopnia realizacji prac lub usług, a nie tylko na podstawie zawartych umów.
Informacje dodatkowe w sprawozdaniu finansowym:
- Przedsiębiorstwo powinno zawrzeć odpowiednie informacje dodatkowe w sprawozdaniu finansowym, aby wyjaśnić i uzasadnić zastosowane metody rozliczeń międzyokresowych przychodów oraz wpływ tych rozliczeń na wynik finansowy.
Art. 41. 1. Rozliczenia międzyokresowe przychodów, dokonywane
z zachowaniem zasady ostrożności, obejmują w szczególności:
1) równowartość otrzymanych lub należnych od kontrahentów środków z tytułu
świadczeń, których wykonanie nastąpi w następnych okresach
sprawozdawczych;
2) środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków
trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych,
jeżeli stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów (funduszy)
własnych. Zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów kwoty
zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów
amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych lub kosztów prac
rozwojowych sfinansowanych z tych źródeł;
3) ujemną wartość firmy, o której mowa w art. 33 ust. 4 i art. 44b ust. 11.
Wynik finansowy
Art. 42. 1. W jednostkach innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady
reasekuracji na wynik finansowy netto składają się:
1) wynik działalności operacyjnej, w tym z tytułu pozostałych przychodów
i kosztów operacyjnych;
2) wynik operacji finansowych;
3) (uchylony)
4) obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego,
którego podatnikiem jest jednostka, i płatności z nim zrównanych, na podstawie
odrębnych przepisów.
1) Wynik działalności operacyjnej stanowi różnicę między przychodami netto ze
sprzedaży produktów, towarów i materiałów, z uwzględnieniem dotacji, opustów,
rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń, bez podatku od towarów i usług oraz
innych podatków bezpośrednio związanych z obrotem, oraz pozostałymi przychodami
operacyjnymi a wartością sprzedanych produktów, towarów i materiałów
wycenionych w kosztach wytworzenia albo cenach nabycia, albo zakupu,
powiększoną o całość poniesionych od początku roku obrotowego kosztów ogólnych
zarządu, sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz pozostałych kosztów operacyjnych.
Wynik działalności operacyjnej = przychody netto ze sprzedaży produktów – wartość sprzedanych produktów.
2) Wynik operacji finansowych stanowi różnicę między przychodami
finansowymi, w szczególności z tytułu dywidend (udziałów w zyskach), odsetek,
zysków ze zbycia oraz aktualizacji wartości inwestycji innych niż wymienione
w art. 28 ust. 1 pkt 1a, nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi,
a kosztami finansowymi, w szczególności z tytułu odsetek, strat ze zbycia oraz
aktualizacji wartości inwestycji innych niż wymienione w art. 28 ust. 1 pkt 1a,
nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi, z wyjątkiem odsetek, prowizji,
dodatnich i ujemnych różnic kursowych, o których mowa w art. 28 ust. 4 i ust. 8 pkt 2.
Wynik operacji finansowych = przychody finansowe (dywidendy, odsetki) – koszty finansowe (odsetki, aktualizacje)
Reasumując na wynik finansowy składa się:
- Wynik działalności operacyjnej
- Wynik działalności finansowej
- Podatki (CIT)
