Zgodnie z art. 28 ustawy o rachunkowości dostępnej tutaj (tekst jednolity – 2023) Akt prawny (sejm.gov.pl)
„Aktywa i pasywa wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy
w sposób następujący:
1) środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne – według cen nabycia lub
kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny
środków trwałych), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe,
a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości;„
Mamy tutaj następujące rozróżnienie kwalifikujące metodę wyceny:
- Cena nabycia: Metoda ta polega na wycenie środków trwałych na podstawie ceny zakupu, jaką jednostka zapłaciła za ich nabycie. Cena nabycia obejmuje kwotę należną sprzedawcy, bez podlegających odliczeniu podatków, oraz koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem środka trwałego do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu. Do tych kosztów można zaliczyć także koszty transportu, załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu.
- Koszt wytworzenia: Ta metoda dotyczy środków trwałych, które zostały wyprodukowane przez samą jednostkę. Wycena odbywa się na podstawie kosztów bezpośrednio związanych z procesem ich wytworzenia, takich jak materiały, praca, nakłady związane z produkcją, a także odpowiednie koszty pośrednie. Koszt wytworzenia jest uwzględniany jako wartość początkowa środka trwałego.
- Wartość przeszacowana po aktualizacji wyceny środków trwałych: Ta metoda dotyczy sytuacji, gdy wartość środka trwałego zostaje przeszacowana w wyniku aktualizacji wyceny. Aktualizacja może być przeprowadzana na podstawie zmian w wartości rynkowej lub innych określonych czynników (podobnie jak w US GAAP). Wartość przeszacowana odzwierciedla nową wartość rynkową lub wartość wewnętrzną środka trwałego po przeprowadzeniu aktualizacji.
- Wartość pomniejszona o odpisy amortyzacyjne, umorzeniowe lub w przypadku utraty środka trwałego: Ta metoda dotyczy zmniejszenia wartości początkowej środka trwałego na skutek dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych. Odpisy te są dokonywane w celu uwzględnienia utraty wartości środka trwałego na skutek jego użytkowania lub upływu czasu. Jeśli środek trwały ulegnie całkowitej utracie, wartość zostanie pomniejszona o jego wartość księgową.
Z kolei art. 34 UoR omawia wycenę środków obrotowych w tym:
„materiały i towary – w cenach zakupu,
2) produkty w toku produkcji – w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia
lub tylko materiałów bezpośrednich bądź nie wyceniać ich w ogóle” – tu sytuacja ma się podobnie do US GAAP
dalej:
„Wytworzone przez jednostkę filmy, oprogramowanie komputerów, projekty
typowe i inne produkty o podobnym charakterze, przeznaczone do sprzedaży, wycenia
się w okresie przynoszenia przez nie korzyści ekonomicznych„
Jeżeli istnieje różnica w cenach nabycia, zakupu lub kosztach wytworzenia dla rzeczowych składników aktywów obrotowych o podobnym rodzaju i przeznaczeniu, jednostka może zastosować jedną z czterech metod wyceny, zgodnie z zapisaną w jej polityce rachunkowości.
1. AVCO (Average Cost – Average Value Method) – Metoda średniej wyceny polega na obliczeniu średniej wartości jednostkowej dla zakupionych lub wytworzonych jednostek towarów i zastosowaniu tej wartości do wyceny zapasów.
2. FIFO (First-In, First-Out) – Metoda FIFO zakłada, że pierwsze zakupione lub wytworzone materiały lub towary są również pierwsze, które zostają sprzedane lub zużyte. Przy tej metodzie zakłada się, że koszt jednostki sprzedanej lub zużytej odpowiada kosztowi jednostki zakupionej lub wytworzonej wcześniej.
3. LIFO (Last-In, First-Out) – Metoda LIFO zakłada, że ostatnie zakupione lub wytworzone materiały lub towary są pierwsze, które zostają sprzedane lub zużyte. Przy tej metodzie zakłada się, że koszt jednostki sprzedanej lub zużytej odpowiada kosztowi jednostki zakupionej lub wytworzonej najpóźniej.
4. Wycena na podstawie szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen – Ta metoda polega na dokładnym identyfikowaniu i wycenie każdego materiału towaru lub zapasu na podstawie jego rzeczywistej ceny nabycia lub kosztu produkcji. W przypadku tej metody, należy mieć szczegółowe informacje na temat kosztów każdej jednostki i być w stanie jednoznacznie zidentyfikować, które jednostki zostały sprzedane lub zużyte.
Wartość początkowa, a upgrade technologii
Wartość początkowa środków trwałych może być zwiększana przez koszty ulepszenia, takie jak przebudowa, rozbudowa, modernizacja lub rekonstrukcja. Ulepszenie powinno prowadzić do zwiększenia wartości użytkowej środka trwałego po zakończeniu procesu ulepszania, wyrażonej w dłuższym okresie użytkowania, większej zdolności wytwórczej, lepszej jakości produktów lub niższych kosztach eksploatacji.
Wartość początkowa środków trwałych może ulegać zmniejszeniu w wyniku dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, które uwzględniają utratę wartości tych środków wskutek ich używania lub upływu czasu.
Odpisy amortyzacyjne
Zgodnie z ustawą o rachunkowości, odpisy amortyzacyjne są księgowane w sposób, który uwzględnia trwałe zużycie wartości środków trwałych. Odpisy amortyzacyjne są ujmowane jako koszty w księgach rachunkowych i zmniejszają wartość początkową danego środka trwałego.
Księgowanie odpisów amortyzacyjnych odbywa się zgodnie z zasadą jednorodności. Oznacza to, że dla podobnych środków trwałych o jednakowych cechach amortyzacyjnych, stosuje się tę samą stawkę amortyzacji.
Księgowanie odpisów amortyzacyjnych odbywa się regularnie w okresach, które zostały ustalone na podstawie oceny użyteczności danego środka trwałego. Stawki amortyzacji mogą być różne w zależności od rodzaju środka trwałego i ustalane są na podstawie przepisów lub wewnętrznej polityki rachunkowości jednostki. Zapraszam do artykułu: Kilka słów o amortyzacji – Klonowski
W umiarkowaniu tkwi cnota
In medio stat virtus. Dziś łacińska sentencja „W umiarkowaniu tkwi cnota”. W kontekście odpisów amortyzacyjnych można ją tłumaczyć jako dokonywanie adekwatnych odpisów amortyzacyjnych, uwzględniających rzeczywiste zużycie i starzenie się środków trwałych, ale jednocześnie unikanie zbyt agresywnego zaniżania wartości aktywów. Amortyzacja powinna być wykonana w sposób zrównoważony, aby odzwierciedlać rzeczywistą utratę wartości, jednocześnie nie wpływając negatywnie na rzetelność sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa.
